Lesmateriaal voor groep 7
en groep 8
Dit lesmateriaal is gemaakt voor Nijkerkse kinderen in groep 7/8 van de basisschool en laat hen kennismaken met een stukje lokale geschiedenis. Aan de hand van de recente archeologische opgravingen in Nijkerk ontdekken ze door middel van verhaaltjes wat een Joods badhuis (mikwe) is en welke rol het speelt binnen een Joodse gemeenschap. Na elk verhaaltje is er een vraag die je uit de tekst kunt halen om de kennis van de kinderen te testen. Dit lesmateriaal kan gebruikt worden bij een begrijpend lezen of bij een geschiedenis/religie les.
De antwoorden staan onderaan deze pagina.
Diep onder het gras
Elke dag loopt Jair samen met zijn hond Ted een rondje door het centrum van Nijkerk. Ook vandaag, zelfs al heeft het geregend, zijn ze samen op pad. De straten glinsteren van het regenwater en de lucht ruikt fris.
Wanneer Jair langs de Grote Kerk loopt, begint Ted ineens hard te blaffen. Jair schrikt en kijkt om zich heen. Wat ziet zijn hond nou? Ted rent naar een grasveldje en stopt bij een scheef bankje. Onder het bankje ziet Jair iets glimmen. Het is een metalen ring! Jair trekt eraan en merkt dat de ring vastzit aan een houten luik. Hij veegt het zand eromheen weg en met moeite trekt hij het luik open. Een koude lucht beweegt zich naar buiten. Onder het luik zit een trap van donkere stenen.
Jair kijkt zijn hond aan. “Zullen we?” zegt hij zacht. Nog voor dat Jair reactie hoort van Ted besluit hij een kijkje te nemen in het luik. Samen dalen ze voorzichtig de trap af. Beneden ontdekken ze een oude ruimte helemaal van steen. De stenen zijn glad en in de vloer zitten twee baden. De ruimte is verlaten en ruikt oud. Het voelt voor Jair alsof hij terug in de tijd is genomen. Alsof ze zich in de geschiedenis hebben verplaatst.
Dan denkt Jair aan iets wat zijn oma ooit vertelde: “Vroeger hadden Joodse mensen een speciaal badhuis, een mikwe. Bij bijzondere gelegenheden gingen ze daar in bad om zich te reinigen.”
“Zou dit zo’n mikwe zijn?” zei Jair hardop tegen zijn hond.
Waarom denkt Jair dat de ruimte die hij ontdekt een mikwe is?
A. Omdat het nat is.
B. Omdat er een trap was.
C. Omdat zijn oma ooit vertelde over een speciaal badhuis met baden.
D. Omdat Ted daar begon te blaffen.
Eli en de mysterieuze brief
Eli hielp zijn oma met het opruimen van oude dozen op zolder. Tussen de vergeelde foto’s en de stapels van boeken en papier vond hij een oude handgeschreven brief, die zijn oma uit de doos haalde.
“Dit is een brief van je overgrootvader,” legde zijn oma uit. “Hij schreef over het badhuis, dat lang geleden in Nijkerk stond. Het is een stukje familiegeschiedenis van ons.”“Mag ik deze meenemen?” vroeg Eli geïnteresseerd. Zijn oma knikte overtuigend. “Misschien wil je het lezen?”
Nieuwsgierig nam Eli de brief, die al bijna twee eeuwen oud is, mee naar beneden. Op de brief stond een boodschap over een plek die voor de mensen toen heel belangrijk was: een badhuis waar ze zich ritueel reinigden, bijvoorbeeld voor feestdagen of belangrijke gebeurtenissen.
Eli las de brief langzaam hardop voor aan de keukentafel. “De mikwe was niet zomaar een bad. Het water kwam uit de natuur. Mensen gebruikten het niet om schoon te worden van het zand of aarde, maar om zich voor te bereiden op iets. Bijvoorbeeld voordat ze naar de synagoge gingen, of wanneer ze iets nieuws begonnen.”
Eli had geleerd op school dat het Joods badhuis in Nijkerk pas kortgeleden was opgegraven. Ook dat het er al in de 18 eeuw stond en daarna verborgen was onder de grond dicht bij de Grote Kerk. Maar deze brief voelde bijzonder voor hem. Het ging over zijn familie.
Die avond lag Eli in bed. Hij pakte zijn schrift erbij om iets op te schrijven. Maar niet zomaar iets. Hij wou alles onthouden van vandaag. Hij scheef over het badhuis, over zijn grootvader, zijn oma en de brief. En die brief was bijzonder. Misschien, dacht Eli, zou iemand later ook wel zijn woorden teruglezen.
Waarom was een mikwe belangrijk voor de Joodse gemeenschap in Nijkerk?
A. Het was een plek om muziek te maken.
B. Het was een plek om jezelf te wassen.
C. Het was een plek waar mensen zich reinigden voor belangrijke momenten.
D. Het was ondergronds voor bescherming.
Antwoorden:
Vraag 1: C
Vraag 2: C
Vraag 3: D
Raisa moet presenteren
In de klas van juf Martine ging het deze week over oude gebouwen. Iedereen moest presenteren over een gebouw met geschiedenis. De ene leerling koos voor een oude kerk, de andere voor een kasteel. En Raisa, die koos voor iets anders. Raisa stak haar vinger op en vroeg aan de juf “mag je ook vertellen over een soort bad?”De juf keek haar vragend aan en de klas begon hard te lachen. “Een bad is toch niet oud?” zei haar klasgenootje Luca. “Ze bedoelt zeker een zwembad,” zei een ander klasgenootje lachend terug. “Nee,” zei Raisa. “Ik heb het over een mikwe. Dat is een Joods badhuis.”“Wat goed Raisa,” zei juf Piet. “Wisten jullie dat dit afgelopen maand in Nijkerk is opgegraven?” En de juf begon de klas te vertellen over de afgelopen opgravingen in Nijkerk van het joods badhuis.
De volgende morgen was het tijd voor de presentatie van Raisa en de juf vroeg haar naar voren te komen. Raisa had een aantal plaatjes meegenomen van een stenen ruimte met een bad erin en liet die zien aan de klas. “Dit is een mikwe. Het lijkt misschien een normaal bad, maar voor Joodse mensen is het heel bijzonder. Zij gebruiken het vooraf aan belangrijke momenten,” vertelt Raisa.
Op het andere plaatje liet Raisa de klas de opgravingen in Nijkerk zien. “Dit lag een hele lange tijd onder de grond en komt uit de 18e eeuw. Niemand wist voor lange tijd dat het er was.”
Toen ging er midden in de klas een vinger omhoog. De vinger was van Luca en de juf gaf hem de beurt. “Maar wat is er nou zó anders aan? Het is toch gewoon water in een bad van steen?” vroeg Luca aan Raisa.
Raisa moest een beetje lachen. “Dat dacht ik eerst ook. Maar het water in een mikwe mag niet uit de kraan komen, zoals bij jou en mij thuis. Het moet water uit de natuur zijn, zoals regenwater of bronwater uit de grond. En het moet kunnen stromen. Dat hoort bij de regels uit het Joodse geloof.”
Raisa haar presentatie was afgelopen en er klonk applaus. “Dank je, Raisa,” zei juf Piet. “We hebben vandaag niet alleen iets geleerd over een oud gebouw, maar ook over de ondergrondse geschiedenis van Nijkerk.”
Wat maakt een mikwe anders dan een gewoon bad?
A. Het ligt ondergronds.
B. Het is bad is gemaakt uit steen.
C. Het water komt uit de kraan.
D. Het is stromend water uit de natuur.